سامانه بازاریابی فایل های دانشجویی
جستجوی پیشرفته فایلهای علمی از سایت های مختلفسامانه بازاریابی فایل های دانشجویی
جستجوی پیشرفته فایلهای علمی از سایت های مختلفتحقیق نقدى امار تلفات جنگهای امام علی ع
لینک دانلود خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش اماده پرینت )
تعداد : 22 صفحه
قسمتی متن :
نقدى امار تلفات جنگهاى امام على علیه السلام
(جمل، صفین، نهروان)
ان چه نوشتار بررسى قرار خواهد گرفت، امار تلفات جنگهاى جمل، صفین نهروان که منابع قدیم جدید رقمهاى بسیار بالایى گزارش شده تاکنون تحقیقى انجام نگرفته . که میان امار فراوان متضاد سه نبرد، دستیابى رقم واقعى تقریبا غیر ممکن است، اما نوشتار تلاش شده استبا توجه مجموع گزارشها قراین، بخش نادرست مبالغهامیز امار مشخص شود جا که ممکن رقم نزدیک واقع ارایه گردد . عین حال، نگارنده باور که امار واقعى چه جا گفته مىشود کمتر است، ولى اثبات نظریه استدلال متون تاریخى موجود امکانپذیر نیست .
واژههاى کلیدى: امام على علیه السلام - جمل - صفین - نهروان - امار
مقدمه
امیرمومنان على علیه السلام مدت کوتاه خلافت ظاهرى خود گرفتار سه جنگ داخلى که علاوه تلفات خسارتهاى انسانى فراوان، حضرت اصلاح امورى که دوران خلفاى پیشین پدید امده بازداشت اثرات انحرافى بهرهبردارى منفى سیاستبازان اموى نبردها براى همیشه جاى ماند .
درباره تلفات انسانى سه جنگ امارهاى مختلفى ارایه شده که مجموع انها نشانگر بالا بودن رقم کشتههاى نبردهاست . کتب تاریخى رقم کشته شدگان مجموع نبردها حدود 150 هزار تن ذکر کردهاند; (جمل ده هزار سى هزار نفر، صفین هفتاد هزار 110 هزار نهروان 4009 نفر .) نگاه ابتدایى امار، مبالغهامیز بودن نادرستى ذهن متبادر مىسازد . مشکل اینجاست که بسیارى عددها منابع دست اول معتبر تاریخ اسلام گزارش کردهاند راه براى بررسى تحقیق دشوارتر نمودهاند . ضمن که روش موردشناسى برگرداندن روایات مورخان یک منبع، سادگى امکانپذیر نیست، زیرا اعداد ارقام قدرى اشفته گوناگون که ایجاد اشتراک میان انها ارجاع انها یک گزارش راحتى ممکن نیست . عین حال، وجود گزارشهاى فراوان ارقام گوناگون، امکان دستیابى رقمى مناسب منتفى نیست .
هدف اصلى تحقیق، جستوجوى امار درست سه نبرد، میان گزارشهاى امارى فراوان فرضیه که رقمهاى داده شده زیاده گویى وجود دارد . برخى پرسشهاى موجود رابطه عبارتند از: علت اختلاف امار چیست؟ صورت درستى فرضیه، انگیزه مورخان راویان مبالغه چه بوده؟ ایا شرایط عمومى زمان (همچون جمعیت، منطقه نبرد، تعداد جنگجویان و) . . . امار مشهور تناسب دارد؟ ایا همه عددها مربوط کشتگان استیا مجروحان عنوان تلفات جزء کشتگان حساب امدهاند؟
زدودن چهرهاى خونریز دوران خلافت علوى شخص امیرمومنان علیه السلام ضرورت تحقیق روشن مىنماید . گفتار سه بخش بررسى سه جنگ جمل، صفین نهروان مىپردازد .
جنگ جمل
براى بررسى امار تلفات جنگ لازم استبه مراحل مختلف نبرد توجه شود . مراحل عبارتنداز: حرکت اصحاب جمل مکه پیوستن قبایل بصره انان; حرکت امام مدینه پیوستن گروههایى میان راه ایشان; تعداد کوفیانى که ذوقار سپاه امام پیوستند; تلفات جنگ جمل کوچک; بررسى جنگ اصلى جمل .
بنا نقل بلاذرى، طبرى شیخ مفید، یعلىبن امیه (منبه) چهارصد شتر طلحه زبیر داد که مردم سوار شدند راه افتادند . (1) مسعودى تعداد سواران ششصد نفر اورده (2) طبرى علاوه مطلب، گفته است: «غیر انان که شتران سوار شدند عدهاى خود مرکب داشتند مجموع هزار نفر طلحه زبیر راه افتادند» . (3) اما بلاذرى مجموع انان نهصد نسخهاى کتابش هفتصد نفر ذکر کرده است; (4) ولى هر دو مورخ (بلاذرى طبرى) ابومخنف زهرى روایت کردهاند که مجموع سپاه عایشه اهل مکه مدینه کسانى که انان پیوستند سه هزار نفر شدند . (5) شیخ مفید شمار کل سپاهیان جمل سخنى میان نیاورده . پس مرحله، مطابق همه روایات، بیش سه هزار نفر سپاه جمل حضور نداشتهاند .
در گزارشهاى تفصیلى مورخان تعداد افراد سپاه جمل بصره رقم قطعى چشم نمىخورد، ولى چه شهرت یافته طبرى سىهزار نفر سخن گفته است، (7) اما که مراد او رقم، سپاهیان جمل باشد ابهام تردید جدى روبروست عبارت او تصریحى مطلب وجود ندارد اگر احتمال تقویت کنیم که دیگران رقم طبرى گرفتهاند موضوع تردید بیشترى مواجه خواهد . بنابراین، پذیرش عدد عنوان امار قطعى سپاه عایشه بسیار جاى تامل دارد .
از جا که نیروهاى کمکى دو راهى کوفه بصره، محلى نام ذىقار، امام پیوستهاند تعداد انان اختلاف نظر فراوان وجود دارد، رو ابتدا امار همراهان حضرت پیش رسیدن ذىقار سخن مىگوییم .
بنابه نقل بیشتر مورخان گزارشهاى مستند انان، امام علیه السلام حدود هفتصد نفر همراه، مدینه راه افتاده راه عدهاى حضرت پیوستند . بلاذرى نقل ابومخنف طبرى دو روایت طلحهبن اعلم محمد حنفیه، همچنین مسعودى شیخ مفید گفتهاند که امام هفتصد نفر همراه مدینه بیرون امد . (8) ضمن که براى اثبات مطلب اگر روایتى جز روایت محمد حنفیه نبود باز کفایت مىکرد، چون او خود نبرد حضور داشته . اما علاوه اینها، گزارش دیگرى طبرى که مىگوید وقتى امام ربذه حرکت کرد هفتصد شصت نفر همراه او بودند رقم تایید مىکند . (9) یداستشصت نفر اضافى، میان راه مدینه ربذه حضرت پیوستهاند .
یعقوبى گزارش غیر مستندى، همراهان مدنى امام چهارصد نفر ذکر کرده (10) که توجه کلمه «راکب» مىتوان گفت مراد یعقوبى سواره نظام امام بوده نه تمام همراهان ایشان .
در میان روایت دیگرى وجود داد که خلیفهبن خیاط مردى اسلمى نقل کرده که گفته است: «از ما - اهل مدینه - امام چهارهزار نفر همراه بود» . (11) گزارش فرض صحت نمىتواند مقابل روایت مشهور هفتصد نفر بایستد، چون راوى نگفته که هنگام حرکت مدینه چهارهزار نفر بودیم بلکه مجموع یاران مدنى حضرت گفته که احتمال زیاد بیشتر انان کوفه بودهاند . مطلب شبیه گزارشى که خلیفه دیگران داده گفتهاند روز جنگ جمل هشتصد نفر انصار چهارصد نفر شاهدان بیعت رضوان کنار امام بودند، (12) که باید گفت افراد ذىقار امام پیوستهاند نه اینکه مدینه همراه او حرکت کرده باشند .
اما طبرى رقم کسانى که بیرون مدینه پیش ذىقار امام پیوستهاند چنین مىگوید: «وقتى حضرت منطقه فید رسید قبایل اسد طى نزد او امده، امادگى خود اعلام کردند» . (13) یعقوبى، مسعودى شیخ مفید شمار انها ششصد نفر بیان کردهاند . (14) همچنین گفته مىشود دو هزار نفر دیگر اطراف امام پیوستهاند که توجه دیگر گزارشها، رقم باید مربوط بعد ذىقار دانست . (15) هر حال، چه منابع خوبى استفاده مىشود که امام محل ذىقار نیروى زیادى اختیار نداشته . گزارشهاى زیادى نگرانى حضرت کمبود نیرو منابع وجود دارد . (16) اعزام پىدرپى نزدیکانى چون محمدبن ابىبکر، محمدبن جعفر، هاشم مرقال، ابنعباس، مالک اشتر، عمار بالاخره امام حسن علیه السلام کوفه نشانگر که امام همراهان خود براى نبرد سپاه بصره کافى نمىدانسته صدد یارى خواستن مردم کوفه بوده . خوشحالى حضرت رسیدن سپاه کوفه (17) تایید دیگرى مطلب .
ذىقار محلى میان راه کوفه بصره که امام على علیه السلام پیش رفتن سوى بصره انجا توقف کرد نیروهاى کمکى کوفه سپاه خود تقویت نمود . مورخان مىگویند چون حضرت پیمان شکنان دست نیافت ربذه کسانى براى جذب نیرو کوفه فرستاد . عده زیادى کوفه رفتند ولى هر بار ابوموسى تجهیز مردم کوفه جلوگیرى کرد که مالک اشتر، امام مجتبى علیه السلام عمار یاسر مردم راه انداختند . انچه اتفاق مورخان است که نیروهاى کمکى منطقه ذىقار امام پیوستهاند; ولى چه شدیدا محل اختلاف استشمار نیروهاست; مثلا طبرى شمار کوفیان هفت روایت اورده که هر کدام رقمى دست مىدهد . چه کار مشکلتر کرده، روایات مشابهى که امار متفاوتى انها ذکر شده است; (مانند گزارشهاى مربوط پیشگویى امام عدد نیروهاى کوفى .) انجا که بیشترین افراد سپاه امام جنگ جمل کوفیان تشکیل مىدادند بررسى اختلافات براى پاسخ سوال اصلى تحقیق لازم راهگشا مىباشد . اکنون همه اقوال مربوط امار نیروهاى کمکى کوفه که ذىقار امام پیوستهاند . نظر مىگذرانیم:
شیخ مفید نقل نصربنمزاحم اورده که امام علیه السلام ابنعباس فرمود: کوفه 6600 نفر خواهند امد . (18) ابنابىالحدید ابومخنف نقل کرده که امام ابنعباس فرمود: کوفه 6560 نفر خواهند امد . (19) طبرى گزارشهاى متعددى اورده که رقم نیروهاى کوفه پنج هزار، هفت هزار، هفت هزار دویست، نه هزار ده هزار نفر مىداند . (20) همچنین او ابومخنف روایت کرده که ابوطفیل ذىقار شنیده که امام فرمود: کوفه 12001 نفر خواهند امد . (21) خلیفهبن خیاط مىگوید: بین شش هزار هفت هزار نفر کوفه امدند . (22) مسعودى ابنابى الحدید گزارشهایى غیر چه پیشگویى امام دربر دارد، رقم 6560 هفت هزار ذکر کردهاند . (23) اما بلاذرى گفته است: کوفه هزار نفر قولى دوازده هزار نفر ذىقار امدند . او همچنین عدد نه هزار محمد حنفیه نقل کرده . (24) دینورى ابناعثم کوفیان 9200 9650 نفر گزارش کردهاند . (25) کتاب سلیمبن قیس رقم پیشگویى امام یازده هزار نفر . (26)
به نظر مىرسد اختلاف نیروهاى کمکى کوفه خاطر که انان چند مرحله ذىقار امدهاند . ورود تدریجى مجموع گزارشها طولانى شدن درنگ امام ذىقار (27) تعدد فرستادگان حضرت کوفه استفاده مىشود . مورخان گفتهاند مردم کوفه برخى راه ابى برخى راه زمینى ذىقار امدند . (28) اختلاف رقم پیشگویى شده سوى امام علیه السلام باید همین جهت دانست . البته اشتباه نقل اعداد سوى راویان مورخان نباید نظر دور داشت .
اما مجموع نیروها بین نه ده هزار نفر ترجیح داده مىشوند . رقم بلاذرى - سه جا - طبرى، ابناعثم دینورى نقل کردهاند . (29) کمى رقم باید حساب تردید مردم کوفه براى جنگ همسر پیامبر صلى الله علیه اله دو صحابى او کار شکنىهاى ابوموسى اشعرى دیگر قاعدین گذاشت نظر داشت که اولین رویارویى دو گروه مسلمان، صحابه پیامبر صلى الله علیه اله که بسیارى جنگجویان قبیله خود هماورد مىشدند . همین جهتبود که وقتى امام تصمیم مقابله اصحاب جمل گرفت مردم کوفه کمک خواست مدتى طولانى ذىقار ماند (30) بارها بارها براى کوفیان پیک فرستاد . انضمام نه ده هزار نفر دو سه هزار نفرى که مدینه امام همراه بوده پیش ذىقار حضرت پیوستهاند رقم دوازده هزار نفرى که برخى گزارشها، مجموع سپاه امام بصره دانسته شده تکمیل مىشود .
مطلبى که باقى مىماند، تکرار رقم دوازده هزار نفر که نظر مىرسد راویان مورخان نقل مراحل مختلف افراط کردهاند; مثلا رقم کوفیان دوازده هزار، رقم کل سپاه امام دوازده هزار رقم جنگجویان پس واقعه جمل دوازده هزار نفر ذکر کردهاند . علت مطلب مىتوان تقدسى دانست که عدد دوازده هزار نفر سپاه برخى روایات استفاده مىشود . جمله روایتى که کلینى ابنابىالحدید نقل کردهاند: «لشکرى که دوازده هزار نفر باشد شکست نمىخورد» . (31) مشکل دیگر عدد تناقض گزارشهایى که مجموع سپاه امام دوازده هزار نفر مىداند . بنابراین، شایسته رقم مشهور حدود نه هزار نفر کوفیانى که ذىقار امام علیه السلام پیوستهاند ترجیح دهیم; چون روایات متعددى بیان کردهاند رقم اضافه همراهان قبلى امام علیه السلام کسانى که پس ذىقار امام پیوستهاند رقم دوازده هزار نفر تکمیل مىکند .
ان چه تعداد افراد سپاه امام جنگ جمل مشهور امار بیست هزار نفر مىباشد . (32) اما شیخ مفید گفته است: امام پیش جنگ، سپاه خود ارایش داد که مجموع سواران پیاده نظام شانزده هزار نفر . (33) نقل مفید روایت دیگرى که پیشتر امام باقر علیه السلام نقل کرده خوبى تایید مىشود . روایت، حضرت فرموده است: امام دوازده هزار نفر خریبه (نزدیک بصره) رسید که عمار فرمانده هزار نفر میمنه مالک فرمانده
