اصول معماری ایرانی

لینک دریافت خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  قابل ویرایش پرینت

تعداد صفحات: 18

اصول معماری ایرانی

هنر معماری ایران دیرباز دارای چند اصل بوده که خوبی نمونه‌های هنر نمایان شده است. اصول چنین هستند:

مردم‌واری، پرهیز بیهودگی، نیارش، خوبسندگی درون‌گرایی.

مردم‌واری: مردم‌واری معنای رعایت تناسب میان اندام‌های ساختمانی اندام‌های انسان توجه نیازهای او کار ساختمان‌سازی است.

پرهیز بیهودگی: معماری ایران تلاش می‌شده کار بیهوده ساختمان‌سازی نکنند اسراف‌ پرهیز می‌کردند.

نیارش: واژه نیازش معماری گذشته ایران بسیار بکار می‌رفته است. نیارش دانش ایستایی، فن ساختمان ساختمانیه (مصالح)شناسی گفته می‌شده است.

خودبسندگی: معماران ایرانی تلاش می‌کردند ساختمانیه نیاز خود نزدیکترین مکان‌ها بدست اورند چنان ساختمان می‌کردند که نیازمند ساختمانیه جاهای دیگر نباشد خودبسنده باشند.

درون‌گرایی: اصولا ساماندهی اندام‌ها گوناگون ساختمان ویژه خانه‌های سنتی، باورهای مردم، بسیار کارساز بوده است. یکی باورهای مردم ایران، ارزش نهادن زندگی شخصی حرمت عزت نفس ایرانیان بوده که امر گونه‌ای معماری ایران درونگرا ساخته است.

معماری پیش پارسی

تا پیش کوچ اریاییان ایران، تیره‌ها ملت‌هایی نه چندان شناخته شده ایران زندگی می‌کردند که معماری پیشرفته‌ای داشتند.

تپه زاغه: یکی مراکز اولیه استقرار کشاورزی ایران است. مکان دشت قزوین قرار دارد اثار مهمی اواخر هزاره هشتم اواسط هزاره پنجم پیش میلاد بدست امده است.

شیوه معماری پارسی

شیوه پارسی، نخستین شیوه معماری ایران که روزگار هخامنشیان حمله اسکندر ایرنان، یعنی سده ششم پیش میلاد سده چهان دربر می‌گیرد.

یکی ویژگی‌های ایرانیان کهن هنرمندان انها، باور تقلید درست بوده که بهتر نواوری می‌دانستند. تقلید برداشتی که منطق داشته باشد شرایط زندگی سازگار باشد. اریایی‌ها چون مردمی کشاورز بودند سرزمینی اباد خرم زیسته بودند، خوبی اشتی جو سازگار داشتند. گمان فراوان اریایی‌ها هنگام کوچ گذر کنار درچه ارومیه، برخورد معماران ارارتویی، الگو گرفته برساو کرده‌اند (برساو کردن برابر الگو گرفتن نگاره‌های طبیعت دگرگون کردن انها ریخت‌های ناب هندسی است). مردم ایران هزاران سال پیش، چنین شیوه معماری پیروی می‌کرده‌اند، چنانکه مردم ابیانه افوشته (در نطنز) نامی ارارتو نشنیده‌اند چنین کرده‌اند.

نمونه‌های الگوبرداری معماری نیارش شیوه پارسی یافت می‌شود دو نمونه انها «تالار ستوندار» «کلاوه‌»ها بوده است.

نیایشگاه ارارتویان دارای تالاری اسمانه تخت چوبی چون دهانه بزرگ بود، ستونهایی چوبی میان تالار زده می‌شد. همین روش اریایی‌ها شوش پی گرفتند. البته انها ستون‌ها سنگ دیوارهای گرداگرد تالار خشت می‌ساختند ستبرای (قطر) برخی دیوارها پنج گز می‌رسید. بکار بردن خشت پوشش دو پوسته تلاش می‌کردند جلوی ورود گرما درون بگیرند. بدین گونه معماری ارارتویی الگوبرداری می‌شد، حالی ساختمایه‌ای سازگار اب هوای سرد قفقاز بود، شوش دگرگون شده بود.

ساخت تالار ستوندار پوشش دو پوسته تیر پوش، پس اسلام دنبال شد. نمونه‌هایی مسجد جامع ابیانه، مسجد گزاوشت مسجد میدان بناب یافت می‌شود.

کلاوه‌های ارارتویی گونه‌ای دیگر معماری پارسی ساخته شد. نمونه الگوبرداری، ساختمان کعبه زرتشت نقش رستم ساختمانی چهار گوشه سنگی درگاه بلندتر کف زمین است.

نیارش

در معماری پارسی، اسمانه تخت تیر ستون اجزاء اصلی ساختمان بوده است. چوب سادگی می‌شد پوشش دهانه‌هایی 5/2 5/3 گز بهره‌گیری کرد، ولی معماری تخت جمشید، دهانه میان دو ستون حدود 6 گز (40/6 متر) رسانده‌اند بزرگترین دهانه چوب پوش جهان انروز بود. چنین چوبی خور دهانه ایران یافت نمی‌شد. رو انها چوب‌های درخت کنار جبل عامل لبنان راه شوش تخت جمشید رسانده‌اند انرا بکار برده‌اند. پارسیان اتاق‌هایی می‌ساختند دو ستون میان انها دو تیر چوبی کنف می‌بستند ستونها می‌گذاشتند. بدین گونه توانایی باربری تیر می‌افزودند. تخت جمشید، تالار هدیش خشیارشا بیست ستون ساخته‌اند فاصله زیر سری انها نزدیک سه گز دهانه میان دو ستون چهار گز می‌باشد.

در معماری پارسی نواوری‌های شگفتی ساخت اسمانه تخت بکار برده می‌شد. نمونه تیرریزی اسمانه اینکه تیرچه‌ها دو دهانه کنار هم، سنگینی بار یک تیر باربر نگذارند، راستای چیدن انها تغییر می‌دادند. بدین گونه سر هر تیرچه بالشتکی پهنای یک تیر باربر پیدا می‌کرد گسترش بار تیرچه بهتر بود.

بنیاد شیوه معماری پارسی همان ساختمان‌های ساده که سرزمین‌های غرب شمال غرب ایران دیگر جاها بوده برگرفته شده است، اما پدیده تازه‌ای که گسترش فرمانروایی پارسها می‌دهد، همکاری هنرمندان مختلف سرزمین‌های گوناگون کار ساختمان‌سازی است. روشن که کشوری بزرگی ایران دوره هخامنشی ملت‌های گوناگون مختلفی که زیر سلطه داشته، کار می‌بایست انجام دهد. داریوش اول، یکی پادشاهان دودمان کتیبه‌ای بازمانده شوش نکته چنین می‌اورد:

این کاخ من شوش ساخته‌ام، ارایه‌های راههای دور اورده شد. زمین جایی کنده سنگ رسید. هنگامی کندن زمین گودی برخی جاها چهل ارش جاهای دیگر بیست ارش پایان رسید، پی‌ریزی کاخ ساخته شد. اجرها دست بابلی‌ها قالب‌گیری افتاب خشک شد، تیرهای چوب درخت سدر کوهی بنام لبنان اورده مردم اشور انها بابل اوردند بابل، یونانیها کاریه (کرخه) انها شوش اوردند. چوبهای ]در پنجره[ قندهار کرمان اورده شده‌اند. زر سارد باکتریا (بلخ) وارد اینجا ساخته شد. سنگ نفیس لاجورد عقیق سغدیان وارد اینجا ساخته شد. نقره چوب ابنوس مصر وارد شد. زینت دیوارها یونان، عاج حبشه اراکونیا وارد اینجا ساخته شد. ستونهای سنگی دهکده‌ای بنام ابی رادو ایلام وارد اینجا ساخته شدند. سنگ تراشان، یونانی‌ها ساردی‌ها بودند. زرگرهایی طلاها ساخته‌اند مادی‌ها مصری‌ها بودند. مردانی اجرها ساختند بابلی‌ها بودند انهایی دیوارها اراستند مادی‌ها مصریان بودند.